ข้อเข่าเสื่อมคืออะไร สาเหตุเกิดจากอะไร มีวิธีการรักษาแบบไหนบ้าง

ข้อเข่าเสื่อม คือภาวะที่กระดูกอ่อนบริเวณผิวข้อเข่าเกิดการสึกหรอหรือเสื่อมสภาพตามกาลเวลา ทำให้กระดูกใต้ผิวข้อเสียดสีกัน เกิดอาการปวด บวม และขยับเข่าได้ลำบาก

โรคข้อเข่าเสื่อม (Osteoarthritis) หรือที่เรียกย่อว่า OA Knee เป็นภาวะที่พบได้บ่อยมากในปัจจุบัน ไม่จำกัดแค่ผู้สูงอายุเท่านั้น แต่ยังรวมถึงกลุ่มวัยทำงานที่มีพฤติกรรมการใช้ชีวิตบางอย่างที่เพิ่มความเสี่ยง การทำความเข้าใจสาเหตุหลักของโรคข้อเข่าเสื่อมจะช่วยให้สามารถป้องกันและชะลอการเกิดข้อเสื่อมได้

รู้จักข้อเข่าเสื่อม คืออะไร

โรคข้อเข่าเสื่อม (Osteoarthritis of the Knee) หรือ OA Knee คือภาวะที่เกิดจากการเสื่อมสภาพหรือสึกหรอของกระดูกอ่อนบริเวณผิวข้อเข่า ซึ่งทำหน้าที่เป็นเบาะรองรับแรงกระแทก เมื่อกระดูกอ่อนนี้ถูกทำลายลง จะทำให้กระดูกใต้ผิวข้อเสียดสีกันโดยตรง ส่งผลให้เกิดอาการปวด บวม และขยับเข่าได้ยากลำบาก มักพบในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะกลุ่มที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไป

สัญญาณเตือน! อาการแบบไหนเสี่ยงเป็นข้อเข่าเสื่อม

สัญญาณเตือนและอาการที่บ่งบอกถึงความเสี่ยงหรือการเริ่มเป็นโรคข้อเข่าเสื่อม (OA Knee) มักจะค่อยเป็นค่อยไปและชัดเจนขึ้นตามระยะเวลา โดยอาการเข่าเสื่อมในระยะแรกมักมีดังนี้

• มีอาการปวดบริเวณหัวเข่าเมื่อมีการเคลื่อนไหว เช่น เดิน ยืนนาน ๆ หรือขึ้นลงบันได แต่อาการปวดมักจะดีขึ้นเมื่อได้พัก
• รู้สึกข้อเข่าตึงหรือขัด โดยเฉพาะในช่วงเช้าหลังตื่นนอน หรือหลังจากนั่งพักในท่าเดียวนาน ๆ มักใช้เวลาประมาณ 15-30 นาที ในการขยับเพื่อให้กลับมาเป็นปกติ
• มีเสียงดังในข้อเข่าขณะที่ขยับหรืองอเข่า อาจได้ยินเสียงดังกรอบแกรบ หรือรู้สึกถึงการเสียดสีกันภายในข้อ
• บางครั้งอาจมีอาการเข่าอักเสบ เข่าบวมแดงร้อน ซึ่งเกิดจากการที่เยื่อบุข้อเกิดการระคายเคือง
• เริ่มงอหรือเหยียดเข่าได้ไม่สุดเหมือนเดิม รู้สึกติดขัด ทำให้การใช้ชีวิตประจำวันลำบากขึ้น
• เมื่อข้อเสื่อมมากขึ้น อาจทำให้กล้ามเนื้อต้นขาอ่อนแรงลง ส่งผลให้การทรงตัวไม่มั่นคง
  
  

อาการข้อเข่าเสื่อมระยะแรกอาจไม่รุนแรง แต่หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่สนใจสัญญาณเตือนเหล่านี้ อาการของโรคจะมีความรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ จนอาจเดินไม่ได้ในที่สุด

สาเหตุของโรคข้อเข่าเสื่อม

การเกิดโรคข้อเข่าเสื่อมนั้นมีสาเหตุที่หลากหลาย ซึ่งแพทย์มักจะจำแนกออกเป็น 2 ประเภทหลัก ได้แก่ สาเหตุปฐมภูมิ (Primary Osteoarthritis) และสาเหตุทุติยภูมิ (Secondary Osteoarthritis)

สาเหตุข้อเข่าเสื่อมแบบปฐมภูมิ

สาเหตุปฐมภูมิเป็นรูปแบบที่พบได้บ่อยที่สุด มักเกิดจากกระบวนการเสื่อมสภาพตามธรรมชาติของร่างกาย ไม่ได้เกิดจากโรคอื่นหรือการบาดเจ็บที่ชัดเจน ซึ่งปัจจัยที่เกี่ยวข้องได้แก่

• อายุที่เพิ่มขึ้น : เป็นปัจจัยหลักที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ เมื่ออายุมากขึ้นข้อเข่าถูกใช้งานสะสมมานานหลายสิบปี ทำให้กระดูกเสื่อมสภาพลงตามวัย
• พันธุกรรม : ปัจจัยทางพันธุกรรมมีส่วนสำคัญ หากคนในครอบครัวมีประวัติเป็นโรคข้อเข่าเสื่อม ก็มีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นโรคนี้เช่นเดียวกัน
• เพศสภาพ : ผู้หญิงมีความเสี่ยงที่จะเป็นข้อเข่าเสื่อมสูงกว่าผู้ชาย โดยเฉพาะหลังช่วงหมดประจำเดือน (วัยทอง)
  
  

สาเหตุข้อเข่าเสื่อมแบบทุติยภูมิ

สาเหตุทุติยภูมิเป็นข้อเสื่อมที่เกิดจากปัจจัยภายนอกหรือโรคประจำตัวอื่น ๆ ที่เข้ามาทำลายโครงสร้างภายในข้อเข่า ทำให้เกิดอาการข้อเข่าเสื่อมก่อนวัยอันควร ตัวอย่างเช่น

• น้ำหนักตัวที่เกินมาตรฐาน ทำให้เกิดแรงกดทับที่หัวเข่าอย่างรุนแรงและต่อเนื่อง เป็นสาเหตุสำคัญที่เร่งให้เกิดเข่าเสื่อมในกลุ่มคนอายุน้อย
• มีประวัติการได้รับบาดเจ็บที่ข้อเข่า เช่น เอ็นไขว้หน้าขาด หมอนรองกระดูกฉีก หรือกระดูกแตกบริเวณข้อเข่า จะทำให้โครงสร้างข้อเข่าไม่มั่นคง นำไปสู่เข่าเสื่อมได้เร็ว
• มีพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่ต้องงอเข่าเป็นเวลานาน นั่งยอง ๆ คุกเข่า หรือการเล่นกีฬาที่ต้องกระโดดหรือวิ่งหนัก ๆ เป็นประจำ
• โรคข้ออักเสบอื่น ๆ หรือโรคบางชนิด เช่น โรคเกาต์, โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ ทำให้เกิดเข่าอักเสบเรื้อรัง ทำลายกระดูกอ่อนในข้ออย่างรวดเร็ว
  
  

วิธีการรักษาข้อเข่าเสื่อม

โรคข้อเข่าเสื่อมเป็นภาวะกระดูกเสื่อมที่ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ เพราะเป็นการสึกหรอของกระดูกอ่อนผิวข้อ แพทย์จะพิจารณาวิธีรักษาข้อเข่าเสื่อมตามความรุนแรงของอาการและปัจจัยอื่น ๆ ของผู้ป่วย โดยแนวทางการรักษาข้อเข่าเสื่อมหลัก ๆ มีดังนี้

• ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและลดน้ำหนัก เพื่อช่วยลดแรงกดที่หัวเข่า รวมถึงหลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ต้องงอเข่ามากเกินไป เช่น การนั่งยอง, นั่งคุกเข่า หรือขึ้นลงบันไดบ่อย ๆ
• ทำกายภาพบำบัดเพื่อช่วยฟื้นฟูความแข็งแรงและการเคลื่อนไหวของข้อเข่า 
• รักษาด้วยการใช้ยา โดยแพทย์จะพิจารณาให้ยาตามอาการ ดังนี้
  
  
• ยาลดปวด เช่น พาราเซตามอล
• ยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) ใช้เมื่อมีอาการเข่าอักเสบหรือปวดรุนแรง
• ยากลุ่มปรับเปลี่ยนอาการของโรค (DMOADs) เพื่อชะลอกระดูกเสื่อมและซ่อมแซมกระดูกอ่อนบางส่วน
  
  
• การฉีดยาเข้าข้อเข่า เป็นทางเลือกสำหรับผู้ที่อาการไม่ดีขึ้นจากการกินยาปกติ อาจเป็นการฉีดสเตียรอยด์เพื่อลดเข่าอักเสบเฉียบพลัน หรือฉีดน้ำเลี้ยงข้อเทียม (Hyaluronic acid) เพื่อเพิ่มการหล่อลื่น
• การใช้อุปกรณ์ช่วยพยุง เช่น ไม้เท้าช่วยเดิน, อุปกรณ์พยุงข้อเข่า เพื่อลดแรงกระแทกและช่วยในการทรงตัว
• การผ่าตัด เป็นทางเลือกสุดท้ายสำหรับผู้ป่วยโรคข้อเข่าเสื่อมระยะรุนแรงที่รักษาด้วยวิธีอื่น ๆ แล้วไม่ได้ผล การผ่าตัดมีหลายวิธี เช่น การผ่าตัดส่องกล้องล้างข้อ การผ่าตัดจัดแนวกระดูก หรือการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมบางส่วนหรือทั้งหมด ซึ่งการผ่าตัดจะช่วยให้ผู้ป่วยกลับไปใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงปกติมากที่สุด
  
  

ข้อเข่าเสื่อม สามารถพบได้ทุกเพศทุกวัย

โรคข้อเข่าเสื่อม เกิดจากการสึกหรอของกระดูกอ่อนบริเวณหัวเข่าจนทำให้กระดูกเสียดสีกัน ส่งผลให้ปวด บวม และขยับเข่าได้ยาก สาเหตุหลักมาจากอายุ น้ำหนักเกิน การบาดเจ็บซ้ำ หรือพันธุกรรม โดยการรักษาจะเน้นลดอาการและชะลอความเสื่อม เริ่มจากปรับพฤติกรรม ลดน้ำหนัก ทำกายภาพบำบัด หรือใช้ยา หากอาการรุนแรงอาจต้องผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม