ผ่าตัดหัวใจ การเลือกในการรักษา เมื่อรักษาด้วยยาไม่เป็นผล

ผ่าตัดหัวใจ เป็นหัตถการทางการแพทย์ ใช้ในการรักษาโรคหัวใจที่มีอาการรุนแรงโรคที่จำเป็นต้องผ่าตัด ได้แก่ หลอดเลือดหัวใจตีบ ลิ้นหัวใจผิดปกติ และหัวใจพิการแต่กำเนิด

หัวใจ อวัยวะที่เต้นอยู่ตลอดเวลา เปรียบเสมือนเครื่องจักรสำคัญหล่อเลี้ยงชีวิต แต่เมื่อเครื่องจักรนี้เกิดปัญหา ผ่าตัดหัวใจเป็นเหมือนการซ่อมแซมครั้งใหญ่ เพื่อให้หัวใจกลับมาเต้นอย่างแข็งแรงอีกครั้ง

การผ่าตัดหัวใจในอดีตฟังดูน่ากลัว แต่ในปัจจุบันความก้าวหน้าทางการแพทย์ ทำให้การผ่าตัดหัวใจมีความปลอดภัยและมีประสิทธิภาพมากขึ้น 

บทความนี้จะพาไปรู้จักกับการผ่าหัวใจในแง่มุมต่าง ๆ ตั้งแต่ผ่าตัดหัวใจคืออะไร วิธีผ่าตัด ข้อบ่งชี้ในการผ่าตัดหัวใจ เตรียมความพร้อมในการผ่าตัด ผ่าตัดหัวใจใช้เวลากี่ชั่วโมง อาการแทรกซ้อนหลังผ่าตัดหัวใจที่อาจเกิดขึ้นได้ รวมถึงผ่าตัดหัวใจ โอกาสรอดกี่เปอร์เซ็นต์ เพื่อให้เข้าใจเกี่ยวกับวิธีรักษา ไว้เตรียมความพร้อมหากต้องเผชิญกับโรคหัวใจเหล่านี้

ผ่าตัดหัวใจ คืออะไร ?

การผ่าตัดหัวใจ (Heart Surgery) คือการผ่าตัดเพื่อแก้ไขปัญหาหรือความผิดปกติของหัวใจ และหลอดเลือดหัวใจ โดยมีจุดประสงค์เพื่อรักษาโรคหัวใจต่าง ๆ ให้หัวใจกลับมาทำงานได้ปกติ หรือบรรเทาอาการของโรคให้ดีขึ้น ผ่าตัดหัวใจมีหลายประเภท ขึ้นอยู่กับชนิดและความรุนแรงของโรค

โรคหัวใจที่จำเป็นต้องผ่าตัดหัวใจมีหลายชนิด แต่ที่พบได้บ่อย ได้แก่

• โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ (Coronary Artery Disease): เกิดจากการสะสมของไขมันกับคราบพลัคในหลอดเลือดหัวใจ ทำให้หลอดเลือดตีบแคบ เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจได้ไม่เพียงพอ ผู้ป่วยอาจมีอาการเจ็บหน้าอก เหนื่อยง่าย รวมถึงหัวใจวาย จำเป็นต้องผ่าตัดหัวใจเร่งด่วน
• โรคลิ้นหัวใจ (Valvular Heart Disease): เกิดจากความผิดปกติของลิ้นหัวใจ ทำให้ลิ้นหัวใจตีบแคบหรือรั่ว ส่งผลให้เลือดไหลเวียนในหัวใจผิดปกติ ผู้ป่วยอาจมีอาการเหนื่อยง่าย ใจสั่น หรือบวมตามร่างกาย
• โรคหัวใจพิการแต่กำเนิด (Congenital Heart Disease): เป็นความผิดปกติของโครงสร้างหัวใจตั้งแต่กำเนิด เช่น มีรูรั่วในผนังกั้นหัวใจ หลอดเลือดหัวใจผิดปกติ จำเป็นต้องผ่าตัดหัวใจ
• โรคหัวใจวาย (Heart Failure): ภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอ่อนแอ ไม่สามารถสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงร่างกายได้เพียงพอ ผู้ป่วยอาจมีอาการเหนื่อยง่าย บวมตามร่างกาย หายใจลำบาก
• โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ (Arrhythmia): ภาวะหัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะ อาจเต้นเร็วเกินไป ช้าเกินไป หรือเต้นไม่สม่ำเสมอ
  
  

การตัดสินใจเข้ารับการผ่าตัดหัวใจขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ โดยพิจารณาจากชนิดหรือความรุนแรงของโรค สุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย ไปจนถึงความเสี่ยงของการผ่าตัดเปลี่ยนหัวใจ

ผ่าตัดหัวใจแบ่งได้เป็นหลายวิธี

การผ่าตัดหัวใจสามารถแบ่งออกเป็นหลายวิธี ขึ้นอยู่กับชนิดของโรคและความรุนแรง โดยหลัก ๆ แบ่งได้ดังนี้

• ผ่าตัดหัวใจแบบเปิด (Open-Heart Surgery): เป็นการผ่าตัดแบบดั้งเดิม โดยแพทย์จะทำการเปิดหน้าอก ใช้เครื่องปอดกับหัวใจเทียม เพื่อช่วยในการไหลเวียนของเลือดขณะผ่าตัด เหมาะสำหรับผู้ป่วยมีภาวะซับซ้อน เช่น โรคหลอดเลือดหัวใจตีบรุนแรง โรคลิ้นหัวใจ หรือโรคหัวใจพิการแต่กำเนิด
• ผ่าตัดหัวใจแบบปิด (Off-Pump Bypass Surgery): เป็นการผ่าตัดบายพาสหลอดเลือดหัวใจโดยไม่ต้องใช้เครื่องปอดกับหัวใจเทียมเหมาะสำหรับผู้ป่วยมีความเสี่ยงสูงต่อการใช้เครื่องปอดและหัวใจเทียม
• ผ่าตัดหัวใจผ่านกล้องหรือผ่าตัดหัวใจแบบแผลเล็ก (Minimally Invasive Heart Surgery): เป็นวิธีผ่าหัวใจโดยใช้เครื่องมือขนาดเล็กและกล้องวิดีโอ สอดเข้าไปในช่องอก ทำให้แผลผ่าตัดมีขนาดเล็กกว่าผ่าตัดแบบเปิด ช่วยให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้เร็วกว่า ลดความเสี่ยงภาวะแทรกซ้อน
  
  

ผ่าตัดหัวใจจำเป็นเมื่อไหร่? เช็กข้อบ่งชี้ก่อนตัดสินใจ

ข้อบ่งชี้ในการผ่าตัดหัวใจจะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับชนิดของโรคหัวใจ หรือความรุนแรงของอาการ โดยทั่วไปแล้ว ผ่าตัดหัวใจจะพิจารณาเมื่อการรักษาด้วยยาหรือรักษาแบบอื่น ๆ ไม่สามารถควบคุมอาการ หรือรักษาโรคได้อีกต่อไป ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างข้อบ่งชี้ในการผ่าตัดหัวใจ สำหรับโรคหัวใจบางชนิด ได้แก่

• โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ: เกิดจากหลอดเลือดตีบตัน ทำให้เลือดไปเลี้ยงหัวใจไม่พอ ข้อบ่งชี้ต้องผ่าตัดหัวใจคือหลอดเลือดตีบตันรุนแรงหลายเส้น โดยเฉพาะหลอดเลือดหลักด้านซ้าย เจ็บหน้าอกรุนแรง ไม่ตอบสนองต่อยา รวมถึงภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดหรือตาย 
• โรคลิ้นหัวใจ: ข้อบ่งชี้ต้องผ่าตัดหัวใจคือลิ้นหัวใจตีบหรือรั่วรุนแรง ทำให้เกิดอาการเหนื่อยง่าย หายใจลำบาก หรือหัวใจวาย และลิ้นหัวใจติดเชื้อไม่ตอบสนองต่อวิธีรักษาด้วยยาปฏิชีวนะ
• โรคหัวใจพิการแต่กำเนิด: ความผิดปกติของโครงสร้างหัวใจตั้งแต่กำเนิดทำให้เกิดอาการ เช่น รูรั่วในผนังกั้นหัวใจ หลอดเลือดหัวใจผิดปกติ อาจมีความผิดปกติที่เสี่ยงต่อเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรง
• โรคหัวใจวาย: ข้อบ่งชี้ต้องผ่าตัดหัวใจคือภาวะหัวใจวายระยะสุดท้ายไม่ตอบสนองต่อวิธีรักษาด้วยยา หรือผู้ป่วยเหมาะสำหรับปลูกถ่ายหัวใจ
• โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ: ข้อบ่งชี้ต้องผ่าตัดเปลี่ยนหัวใจ เมื่อมีอาการภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะทำให้เกิดอาการรุนแรง เช่น หัวใจหยุดเต้น ภาวะสมองขาดเลือด และไม่ตอบสนองต่อวิธีรักษาด้วยยาหรือรักษาด้วยไฟฟ้า
  
  

ก่อนเข้าห้องผ่าตัดหัวใจ เตรียมตัวอย่างไรให้ปลอดภัย?

การเตรียมความพร้อมก่อนเข้ารับการผ่าตัดหัวใจเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อให้ผ่าตัดเปลี่ยนหัวใจเป็นไปอย่างราบรื่นหรือลดความเสี่ยงภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ โดยทั่วไปการเตรียมตัวแบ่งออกเป็นดังนี้

การเตรียมตัวด้านร่างกายก่อนผ่าตัดหัวใจ:

• ปรึกษาแพทย์อย่างละเอียด: แจ้งประวัติแพ้ยา ประวัติเจ็บป่วยทั้งหมด สอบถามเกี่ยวกับขั้นตอนผ่าตัดหัวใจ ความเสี่ยง หรือผลลัพธ์ที่คาดหวัง 
• ตรวจร่างกายทางห้องปฏิบัติการ: ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (EKG) เอกซเรย์ปอด เอกซเรย์หัวใจ ตรวจ echocardiogram ฉีดสีตรวจหลอดเลือดหัวใจ (coronary angiography) ตรวจเลือด เพื่อดูการทำงานของอวัยวะต่าง ๆ รวมถึงการแข็งตัวของเลือด
• งดยาบางชนิด: งดยาละลายลิ่มเลือด เช่น วาร์ฟาริน (warfarin) แอสไพริน (aspirin) ตามคำแนะนำของแพทย์ รวมถึงยาต้านการอักเสบไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs)
• งดสูบบุหรี่กับดื่มแอลกอฮอล์: งดสูบบุหรี่ แอลกอฮอล์อย่างน้อย 1 สัปดาห์ก่อนการผ่าตัดหัวใจ
• ดูแลสุขภาพช่องปาก: เข้าตรวจสุขภาพช่องปาก ฟัน รักษาฟันผุ โรคเหงือกก่อนผ่าหัวใจ
• พักผ่อนให้เพียงพอ: นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพออย่างน้อย 8 ชั่วโมงต่อคืน หลีกเลี่ยงความเครียด
• งดอาหาร น้ำ: งดอาหาร รวมถึงน้ำดื่มอย่างน้อย 8 ชั่วโมงก่อนการผ่าตัดหัวใจ
  
  

การเตรียมตัวด้านจิตใจก่อนผ่าตัดหัวใจ:

• ทำความเข้าใจเกี่ยวกับวิธีผ่าตัดหัวใจ: ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับการผ่าหัวใจจากแหล่งข้อมูลที่เชื่อถือได้ สอบถามแพทย์เกี่ยวกับข้อสงสัยต่าง ๆ
• จัดการความเครียด: ฝึกหายใจลึก ๆ ทำสมาธิ พูดคุยกับครอบครัว เพื่อน หรือผู้ให้คำปรึกษา
• เตรียมตัวสำหรับช่วงพักฟื้น: วางแผนดูแลตัวเองหลังผ่าตัดหัวใจ เตรียมสิ่งของจำเป็น เช่น เสื้อผ้า ของใช้ส่วนตัว 
  
  

ความเสี่ยงการผ่าตัดหัวใจที่หลายคนอาจไม่เคยรู้

ผ่าตัดหัวใจเป็นการผ่าตัดใหญ่มีความเสี่ยง อาจเกิดอาการแทรกซ้อนหลังผ่าตัดหัวใจได้ แม้ว่าเทคโนโลยีทางการแพทย์จะพัฒนาไปมาก แต่ความเสี่ยงต่าง ๆ นี้ยังคงมีอยู่ โดยความเสี่ยงและภาวะแทรกซ้อน อาจเกิดขึ้นได้จากการผ่าตัดหัวใจ ได้แก่

ภาวะแทรกซ้อนอาจเกิดขึ้นระหว่างการผ่าตัด:

• เลือดออกมาก: การผ่าตัดหัวใจเป็นผ่าตัดใหญ่ อาจทำให้เสียเลือดมากได้
• หัวใจเต้นผิดจังหวะ: หัวใจอาจเต้นผิดจังหวะระหว่างหรือหลังผ่าตัด
• ภาวะสมองขาดเลือด: อาจเกิดขึ้นได้หากมีลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดไปเลี้ยงสมอง
• ติดเชื้อ: การติดเชื้อที่แผลผ่าตัดหัวใจหรือในช่องอกเป็นภาวะแทรกซ้อนอาจเกิดขึ้นได้
• ความเสียหายต่ออวัยวะอื่น: อาจเกิดความเสียหายต่อปอด ไต หรืออวัยวะอื่น ๆ ในระหว่างผ่าตัด
  
  

ภาวะแทรกซ้อนอาจเกิดขึ้นหลังผ่าตัดหัวใจ:

• อาการปวด: ผู้ป่วยอาจมีอาการปวดบริเวณแผลผ่าตัดหรือบริเวณหน้าอก
• อาการบวม: หลังผ่าตัดหัวใจ อาจเกิดอาการบวมบริเวณขาหรือเท้าได้
• ภาวะแทรกซ้อนทางปอด: เช่น ปอดอักเสบ หรือน้ำท่วมปอด
• ภาวะแทรกซ้อนทางไต: การทำงานของไตอาจลดลงหลังผ่าตัดเปลี่ยนหัวใจ
• ภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาท: เช่น อาการสับสน หรือความจำเสื่อม
• ภาวะแทรกซ้อนทางจิตใจ: เช่น ภาวะซึมเศร้า หรือวิตกกังวล
  
  

สิ่งสำคัญคือต้องปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคหัวใจ เพื่อทำความเข้าใจเกี่ยวกับความเสี่ยงและภาวะแทรกซ้อนอาจเกิดขึ้นได้จากการผ่าตัดหัวใจ เพื่อประเมินความเสี่ยงและประโยชน์ของผ่าตัดเปลี่ยนหัวใจในแต่ละบุคคล

ความสำคัญของการผ่าตัดหัวใจ

ผ่าตัดหัวใจเป็นทางเลือกสำคัญในการรักษาโรคหัวใจต่าง ๆ ตั้งแต่หลอดเลือดหัวใจตีบ ลิ้นหัวใจผิดปกติ ไปจนถึงหัวใจพิการแต่กำเนิด ด้วยเทคโนโลยีที่ก้าวหน้า ทำให้มีความปลอดภัย ทั้งยังมีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยแพทย์จะเลือกวิธีผ่าตัดเปลี่ยนหัวใจที่เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย การเตรียมตัวที่ดีและปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ จะช่วยให้ผ่าตัดหัวใจราบรื่น ฟื้นตัวได้เร็วขึ้น กลับมามีชีวิตที่ดีอีกครั้ง